Πώς να μειώσετε το γονεϊκό άγχος της νέας σχολικής χρονιάς

Ο Δρ Λυράκος Γεώργιος είναι Ψυχολόγος Υγείας, Γνωσιακός Συμπεριφορικός ψυχοθεραπευτής, MSc, PhD, CPsychol, εκπαιδευμένος στην διάγνωση και αξιολόγηση μαθησιακών προβλημάτων από το Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Για μένα, η αρχή της νέας σχολικής χρονιάς μας έδινε πάντοτε την υπόσχεση για μια νέα αρχή και νέες περιπέτειες. Μέσα από τις πολλές αλληλεπιδράσεις μου με τους γονείς, τόσο σαν ακαδημαϊκός όσο και σαν μέλος των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων στα σχολεία που φοιτούν τα παιδιά μου τα τελευταία 13 χρόνια (από όταν η κόρη μου πήγε δημοτικό), γνωρίζω ότι το γονικό άγχος

είναι μια  πραγματική κατάσταση που βασανίζει ένα μεγάλο μέρος των γονιών που προσπαθούν να παρέχουν στα παιδιά τους την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση στο μεγάλωμα τους.

Πολλοί γονείς περιμένουν την έναρξη του νέου σχολικού έτους με φόβο και άγχος – επειδή από την προηγούμενη εμπειρία τους ξέρουν ότι υπάρχει μια μεγάλη πιθανότητα το παιδί τους να έχει προβλήματα στην τάξη, είτε συμπεριφορικά είτε ακαδημαϊκά. Ειδικά για τους γονείς των παιδιών με σύνδρομο ελλειμματικής συμπεριφοράς- υπερκινητικότητα (ADHD), η με εναντιωματική  προκλητική διαταραχή (ODD) ή άλλες ειδικές ανάγκες, αυτό το άγχος μπορεί να είναι ακόμα πιο σοβαρό.

Για να διευκολύνετε τον εαυτό σας να μειώσει αυτό το άγχος του σχολείου, να είστε ενεργοί και να αρχίσετε να αναπτύσσετε μια καλή σχέση συνεργασίας με τον δάσκαλο του παιδιού σας τώρα.

Αν το παιδί είναι οργανωτικό από μόνο του τότε ο γονιός έχει λίγα πράγματα να κάνει και ίσως η αρχή της νέας σχολικής χρονιάς να αποτελεί για αυτόν  έναν παράγοντα μείωσης του στρες που προκαλούν οι διακοπές, αλλά αν υπάρχει κάποια διαταραχή που βασανίζει το παιδί εκεί τα πράγματα δυσκολεύουν καθώς η σχολική χρονιά οδηγεί σε νέα προβλήματα στη διαχείριση του παιδιού.

Αναγνωρίστε λοιπόν την ύπαρξη διαταραχής και μην μπαίνετε στη διαδικασία άρνησης της πραγματικότητας με το φόβο ότι η ύπαρξη μίας διαταραχής μειώνει την αξία σας ως γονείς. Αρκεί να σας πω πως ερευνητικά δεδομένα στην Αμερική δείχνουν πως η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή επηρεάζει σχεδόν το 15% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Στις μικρότερες ηλικίες εμφανίζεται συχνότερα στα αγόρια αλλά στις μεγαλύτερες σχολικές ηλικίες τα ποσοστά είναι σχεδόν τα ίδια και στα δύο φύλα.

Ενημερώστε λοιπόν έγκαιρα τους δασκάλους ή καθηγητές τους παιδιού σας αν υπάρχει πιθανότητα ύπαρξης τέτοιας διαταραχής αλλά μην μένετε μόνο σε αυτό καθώς η υποψία ύπαρξης Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής χρειάζεται εξειδικευμένη ψυχοκοινωνική αξιολόγηση του παιδιού από ειδικό.

Συνεργαστείτε με το δάσκαλο καθώς τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς  που παρατηρούν επαναλαμβανόμενες  προβληματικές συμπεριφορές θα πρέπει να παραπέμπουν τα παιδιά έγκαιρα σε έναν ειδικό για αξιολόγηση και διάγνωση.

Καταλάβετε ότι η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή συνυπάρχει συνήθως με άλλες διαταραχές όπως είναι η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής- υπερικινητικότητας  ΔΕΠ/ΔΕΠΥ και Διαταραχές της Διάθεσης (Κατάθλιψη ή Άγχος), ενώ η διάγνωση πολλαπλών ταυτόχρονων διαταραχών απαιτεί την αντιμετώπιση όλων των διαταραχών συγχρόνως,  για να αντιμετωπιστεί και η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή.

Το άγχος στους γονείς των παιδιών με Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή αυξάνει καθώς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην διαχείριση της συμπεριφοράς των παιδιών τους. Το λάθος που πολλές φορές κάνουν οι γονείς αυτοί, είναι ότι ελπίζουν πως τα παιδιά τους θα μεγαλώσουν, θα ωριμάσουν και θα ξεπεράσουν αυτή την συμπεριφορά, καθώς τις περισσότερες φορές αυτό δεν συμβαίνει, αφού τα περισσότερα παιδιά εξακολουθούν να έχουν την διαταραχή η οποία σε κάποιες περιπτώσεις εξελίσσεται στην πιο σοβαρή Διαταραχή της Διαγωγής.

Επιπλέον τα παιδιά με Διαταραχή της Διαγωγής έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές ως ενήλικες όπως η Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας.

Μελετήστε λοιπόν τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης της Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής  καθώς μπορεί να περιλαμβάνει διαφορετικές θεραπευτικές παρεμβάσεις ‘ώστε να μπορέσετε να επιλέξετε αυτή που μπορεί να ταιριάζει στο παιδί σας. Τέτοιες παρεμβάσεις είναι:

1. Η ατομική Συμβουλευτική.
2. Η οικογενειακή Θεραπεία.
3. Η συμπεριφορική εκπαίδευση στη διαχείριση θυμού, τις δεξιότητες επικοινωνίας και τις κοινωνικές δεξιότητες.
4. Η εκπαίδευση γονέων σε γονεϊκές δεξιότητες, δεξιότητες μοντελοποίησης της συμπεριφοράς (χρησιμοποιώντας το γονιό ως θετικό πρότυπο συμπεριφοράς), η θετική ενίσχυση, η διαχείριση συγκρούσεων, η χρήση πειθαρχικών ορίων και συνεπειών και η διαχείριση άγχους.
5. Η αυτοβοήθεια

Βοηθήστε λοιπόν το παιδί σας με την υποστήριξη των δασκάλων και του κατάλληλου ψυχολόγου να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του και να διαχειριστεί το θυμό του με κάποια βοηθητικά tips.

Ωθήστε το να συμμετέχει σε ατομική ή ομαδική συμβουλευτική με κάποιον ειδικό.

Αναπτύξτε  ένα υποστηρικτικό κοινωνικό σύστημα ατόμων που μπορούν να τα καταλάβουν και να τα βοηθήσουν.

Βοηθήστε το στη διαχείριση της συμπεριφοράς με χρήση time-outs (διακοπή αρνητικής συμπεριφοράς με διάλειμμα).

Αφήστε τον ψυχολόγο να το βοηθήσει στην αναγνώριση της πηγής του στρες.

Επιβραβεύστε τη λεκτική έκφραση συναισθημάτων αντί για την έκφραση με εναντιωματική συμπεριφορά.

Η εκμάθηση τρόπων ηρεμίας και χαλάρωσης μπορεί να αποβούν ιδιαίτερα χρήσιμες.

Βοηθήστε το παιδί να βάλει απλούς καθημερινούς στόχους και να τους επαναξιολογεί τακτικά.

Η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες είναι πολύ χρήσιμη για την  εκτόνωση της ενέργειάς τους.

Βοηθήστε τα στην εκμάθηση κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων.

Πείστε το παιδί να δημιουργήσει και να ακολουθεί ένα καθημερινό προ γράμμα δραστηριοτήτων.

Αφήστε τους ειδικούς να του μάθουν τρόπους ψυχαγωγίας.

Δείξτε του πώς να αναγνωρίζει και να παραδέχεται τα λάθη του.

Δώστε έμφαση στην αναγνώριση ενδείξεων παλινδρόμησης σε παλιές συμπεριφορές και την προληπτική εφαρμογή σχεδίου δράσης για αντιμετώπισή τους.

Χρησιμοποιώντας αυτές τις μεθόδους προληπτικά και πάντα με τη βοήθεια των δασκάλων που έχουν και την καθημερινή επαφή με τα παιδιά το γονεϊκό άγχος μπορεί να μειωθεί σε σημαντικό βαθμό αφού ο προγραμματισμός και η πρόληψη μίας κατάστασης πάντα είναι πιο βοηθητικός από την αντιμετώπιση μετά την εμφάνιση των όποιων προβλημάτων.

Καλή σχολική χρονιά λοιπόν σε όλους μας 

Οι δυσκολίες του να χτίσουμε μία νέα φιλία στην ενήλικη ζωή και πως να τις ξεπεράσουμε

Αρθρογραφεί ο Δρ Γεώργιος Λυράκος MSc. MPH, PhD

Ψυχολόγος Υγείας,Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής

Πριν μερικές μέρες και ενώ συζητούσαμε με ένα θεραπευόμενο, στην ίδια περίπου ηλικία με μένα  μου εξέφρασε την αγωνία του για το γεγονός ότι έχει απομακρυνθεί λόγω εργασίας από τους περισσότερους του φίλους, και τον φόβο του ότι θα μείνει μόνος αφού στην ηλικία των 40 και πάνω δεν μπορείς να κάνεις καινούργιους φίλους.  

Σε ένα βαθμό μπορώ να πω πως ο συγκεκριμένος θεραπευόμενος είχε δίκιο αν αναλογιστούμε πως η ζωή ενός μέσου ενήλικα αποτελείται από τη ρουτίνα σπίτι, εργασία, φροντίδα παιδιών, και πάλι από την αρχή, κάτι που επαναλαμβάνεται για χρόνια, η τουλάχιστον μέχρι το σημείο που τα παιδιά μας μεγαλώνουν και δεν θέλουν τα ίδια από επιλογή τους να περνούν το χρόνο τους μαζί μας. 

Και λέγοντας για παιδιά, από αυτά θα πρέπει να αντλείσουμε το πρώτο μυστικό για το πώς δημιουργούν νέους φίλους που δεν είναι άλλο από τις εξωσχολικές δραστηριότητες. Το μεγαλύτερο παράδειγμα τα παιδιά μου που χτίζουν κάθε χρόνο όλο και περισσότερους νέους φίλους μέσα από το ποδόσφαιρο, το κολυμβητήριο, τα αγγλικά, τα γαλλικά και ότι άλλο γεμίζει τις απογευματινές τους ώρες αλλά και τα σαββατοκύριακα.

Η ενασχόληση μας με τέτοιες αντίστοιχες δραστηριότητες μπορεί να μας διευρύνει κατά πολύ το κοινωνικό δίκτυο και να μας βοηθήσει να χτίσουμε νέες φιλίες.  Γεμίστε λοιπόν τον ελεύθερο σας χρόνο με δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν άλλοι ενήλικες όπως ο χορός, ένα ομαδικό άθλημα, η το γυμναστήριο αλλά ακόμη και η αγιογραφία ή η αγγειοπλαστική για όσους δεν αγαπούν την κίνηση (αν και περίτρανα πρεσβεύω πως η γυμναστική είναι το καλύτερο φάρμακο κατά του άγχους και της κατάθλιψης)

Αν ξεπεράσουμε το πρώτο εμπόδιο, που είναι το να βγούμε από το κλουβί της καθημερινής ρουτίνας μας θα έχουμε κάνει την αρχή.

Βέβαια είναι πολύ πιο δύσκολο να φτιάξεις φίλους όταν είσαι μεγάλος επειδή, ως ενήλικες, μάθαμε να οχυρώνουμε και να κρύβουμε  τον πραγματικό μας εαυτό ο ένας από τον άλλο. Όταν ήμουν παιδί, ήταν πολύ πιο εύκολο να μοιραστώ με τους φίλους μου τα μυστικά μου. Δεν με ένοιαζε ακόμη και αν με βλέπαν να στεναχωριέμαι για την απόρριψη μίας κοπέλας ή όταν είχα δακρύσει σαν είχα μάθει πως ο πατέρας μου είχε πάθει έμφραγμα στην Αμερική και κινδύνευε να πεθάνει…. Επίσης δεν φοβόμουν να καλέσω κάποιον τον "καλύτερό μου φίλο" και να του δείξω αληθινά πόσα σήμαινε για μένα η φιλία του.

Όσο όμως μεγάλωνα, έμαθα να χτίζω προστατευτικούς τοίχους. 

Έμαθα ότι αν ήμουν ο πραγματικός μου εαυτός, οι άνθρωποι μερικές φορές θα με απορρίψουν.

Έμαθα ότι αν είχα μιλήσει σε κάποιον για ένα μου μυστικό, θα μπορούσε να το πει σε κάποιον άλλο.

Έμαθα ότι εάν παρουσιάζω μια ευτυχισμένη και χαρούμενη αλλά πάντα περίτεχνα φιλτραρισμένη έκδοση του εαυτού μου, τότε  μπορούσα να αποφεύγω την πιθανότητα της Κοινωνικής απόρριψης και έβγαζα έτσι τον εαυτό μου από στιγμές αμηχανίας.

Μόνο που έτσι, πάντα καταλήγεις να γυρίσεις σπίτι νιώθοντας μόνος, αφού δεν  έχεις μοιραστεί με κανέναν τίποτα δικό σου, είτε αυτό είναι καλό, είτε κακό, είτε επιτυχία είτε αποτυχία, είτε επιβράβευση είτε ήττα…

Η αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι χρειαζόμαστε  την ικανότητα να τοποθετούμε τοίχους όταν είναι απαραίτητο. Δεν θέλουμε να πούμε τα βαθύτερα μας μυστικά  σε κάποιον που μόλις τώρα συναντήσαμε, όπως και κανένας μας δεν θέλει να ξεσπάσει σε λυγμούς επειδή του έβαλε τις φωνές το αφεντικό του, αν και το ΄έχω συναντήσει και αυτό σε θεραπεία.

Μέρος του να είσαι ενήλικας είναι και το να μαθαίνεις πώς να χτίζεις αυτούς τους προστατευτικούς τοίχους. Αλλά ακόμη και στα παραμύθια, και τα ισχυρότερα τείχη ενός  κάστρου είχαν πάντα μια πύλη από την οποία οι σύμμαχοι θα μπορούσαν να μπουν μέσα στο κάστρο - διαφορετικά όλοι όσοι μένανε μέσα στο κάστρο θα λιμοκτονούσαν. Κάπως έτσι έχουν σχεδιαστεί και οι τοίχοι γύρω από τον πραγματικό μας εαυτό, δηλαδή με πύλες που να μπορούμε να τις ανοίξουμε όταν πλησιάζει ένας ασφαλής άνθρωπος.

Το μόνο που μας φέρνει πίσω σε όλο αυτό είναι ακριβώς ότι πολλοί ενήλικες έχουν ξεχάσει πώς να ανοιγοκλείνουν αυτές τις πύλες. Φτάνουμε έτσι στο σημείο να τις κρατάμε πάντα κλειστές και ποτέ δεν τις ανοίγουμε πραγματικά στα άτομα που βρίσκονται κοντά μας ή  τις  ανοίγουμε αμέσως και κινδυνεύουμε να πληγωθούμε ξανά και ξανά από ανθρώπους που δεν αξίζουν την εμπιστοσύνη μας.

Αυτός είναι και  ο λόγος που πολλοί ενήλικες αγωνίζονται να κάνουν φίλους.

Αν θα έπρεπε λοιπόν να δώσω κάποια συμβουλή σε αυτό το θεραπευόμενο που μου ενέπνευσε το παρόν άρθρο, είναι αυτό που λέω σε όλους τους θεραπευόμενους και όλους τους ανθρώπους που προσπαθούν να κάνουν περισσότερους φίλους.

• Γίνε ο ίδιος πραγματικός φίλος σε κάποιον άλλο.
• Δείξε στους ανθρώπους που έχεις επιλέξει ότι θες να γίνουν φίλοι σου ότι είσαι ένα ασφαλές πρόσωπο για να ανοιχτούν.
• Να τους δείξεις ότι ενδιαφέρεσαι πραγματικά για το ποιοι είναι και ότι δεν πρόκειται να τους απορρίψεις ή να τους προδώσεις.
• Άφησε τους να ανοίξουν τις πύλες τους σιγά-σιγά, πόντο με πόντο  (μην βιάζεσαι) και άνοιξε την πύλη σου σε αντάλλαγμα.

Εάν το κάνουμε αυτό, ανεξάρτητα από το πόσων χρονών είμαστε, νομίζω ότι θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι τόσο δύσκολο να κάνουμε νέους φίλους μετά παρά τις όποιες δυσκολίες.

Μόνο μην  ξεχνάτε αυτό που έλεγε ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης, ότι θα πρέπει να έχετε γνωρίσει κάποιον για αρκετό χρόνο για να είναι ένας αληθινός φίλος.

Μια φιλία δεν μπορεί απλά να απογειωθεί χωρίς τακτικότητα ή αλλιώς συχνή επαφή. Μπορούμε να αγαπάμε το χρόνο που περνάμε παρέα με ένα φίλο μας  και να αισθανόμαστε ότι έχει νόημα, αλλά αν δεν επαναλαμβάνεται ο κοινός μας χρόνος και το μοίρασμα δραστηριοτήτων και συζητήσεων, τότε δεν μπορεί να σχηματιστεί μια φιλία. Το κλειδί για να κάνεις φίλους όντας ενήλικας είναι να δημιουργήσεις χρόνο για τις φιλίες αυτές.